De uitnodiging van Duurzaam Oosterpark was al aardig ‘over de top’.
Een rijk gevulde envelop met onder andere de brief, een ticket en een afbeelding van de poster van ‘het kleinste zwerfvuilmuseum van Nederland.’ En de opening op 3 juni zou volledig in stijl zijn; we werden verwacht met dresscode gala of chique!
En ja hoor! Vrijwel iedereen had zijn of haar best gedaan. Ik waande me al haast op een Hollywood VIP Party.
Een rode loper was uitgerold vanaf de entree van HOP (Het Oude Politiebureau). Glazen champagne als welkomstdrankje. Door het zonnige weer vond alles plaats op het terras.
De meeste genodigden waren leden van het zwerfvuilteam, maar ook de milieu-stewards Robert Rozema en Jan van der Heide van de Gemeente waren aanwezig. Luxe hapjes gingen rond; we konden zoveel drankjes bestellen als we wilden!
Het zwerfvuilteam is opgericht in het voorjaar van 2019 door Ellen Beck, Xandra Bardet en Martine de Vries. Zelf kwam ik er in oktober van dat jaar bij. Elke maandagochtend om 10 uur starten bij HOP, en na afloop koffie of thee en voor de meesten: een tosti. Afhankelijk van het daglicht ontstond er ook een avondploeg op de maandag.
Het succes van het team berust op de vrijblijvendheid: heb je eens geen zin? Geen probleem. Mensen kwamen en gingen; een kernploeg bleef en blijft, zoals Ellen en Xandra. Ook ik durf me wel tot deze groep te rekenen.
Op deze maandagen dragen de meeste leden juist niet hun beste kleding, omdat we dan soms de bosjes ingaan, of op plekken vuil rapen waar het vol hondendrollen ligt.
Daarom was het voor mij ook een openbaring om mijn collega’s zo chique gekleed te zien. Wat was iedereen toch mooi! Dit werd nog versterkt omdat de organisatie mij had verzocht om iedereen te fotograferen op de rode loper.
En wat kwam daar ineens aanlopen? De door Alette Vleems ontworpen zwerfvuil-treurwilg, ’Boom’ genaamd, die volledig bestaat uit zwerfvuil. Aan de einden van alle takken zitten gevonden handschoenen die symboliseren dat het zwerf-vuilteam alles heeft opgeraapt en verzameld, maar tevens wat een ander heeft laten liggen. De ‘Boom’ zou ook een onderdeel worden van De Wijk De Wereld in de Stadsschouwburg.
Op deze mooie middag sprak Ellen het welkomstwoord, waarna zangeres Lucie Dekker haar speciaal voor deze gelegenheid geschreven en gecomponeerde lied “Zweef-vuil” zong, waarbij ze zich begeleidde op ukelele:
Mist niemand een van zijn brillenglazen? Ik vond er een hier op de hoek
En een peuter was misschien heel even kwaad en nu is haar knuffeltje zoek
Iemand heeft een bakje wattenstaafjes laten vallen op de stoep
En ik kan hier wel ontzettend lopen haten maar dat maakt me enkel moe
En nu zweeft het hier door de straten
niemand weet, niemand weet wie het daar heeft achtergelaten
Alles heeft zo zijn verhalen
Die niemand weet, niemand weet, niemand weet
En het zweeft
Soms vraag ik me af wat er zich in het hoofd van de vervuiler speelt
Is het soms een ongelukje, onverschilligheid of is ie wat verveeld?
Zo verveeld dat Bijbelteksten op een steen in het plantsoen worden gedeeld
Gelukkig is er Xandra die de straten van haar rijkdommen besteelt
En nu zweeft het niet meer door de straten
maar niemand weet, niemand weet wie het daar heeft achtergelaten
Alles heeft zo zijn verhalen
Die niemand weet, niemand weet, niemand weet
En het zweeft
Het was Xandra, ik herinner het me nog, die enkele jaren geleden het idee opperde om een vitrine in te richten voor onze bijzondere kleine vondstjes, waarvan we niet wisten wat we ermee moesten. Ze waren veel te mooi om weg te gooien. En zo is het kleinste museum ontstaan. Het museum dat nog steeds groeit.
Het museum is onlangs aangemeld voor het Guinness Book of Records, maar af-gewezen omdat het ‘niet specifiek genoeg’ was, wat dat ook mag betekenen.
Xandra sprak de volgende woorden: “Bij de opening van een Zwerfvuilmuseum moeten we ons afvragen: Wat is Zwerfvuil? Daar kunnen we het gauw over eens zijn: het is vuil dat rondzwerft. Maar is het nog wel Zwerf als je het hebt opgeraapt? Is het nog wel Vuil nadat je het hebt gewassen? Nee? Dan is hier geen zwerfvuil te zien – dat schiet lekker op! Maar… dan zijn wij aanwezigen een ander verhaal: wij zijn het wáre zwerfvuil. Want zo vuil als mensen is er weinig in de wereld. Bij de rioolwaterzuivering in Garmerwolde hebben ze ons dat laatst nog laten zien, op een excursie – wát een viezigheid! En zwerven doen mensen over de hele wereld, getuige alle files op Schiphol en al ons afval dat is ‘made in China’.
Een ander perspectief: wat is het verschil tussen zwerf-vuilrapen en archeologie? In beide gevallen gaat het over “materiële snippers van menselijke activiteiten verzamelen, en daar verhalen over maken”. Die snippers weerspiegelen een samenleving, de onze of die uit het verleden, dat maakt niet uit. Daardoor zijn beide activiteiten zo fascinerend.
Of je nou een gouden ketting vindt, een poepluier, een mondkapje of een pond peuken, een hoofddoek of een fietsbel… voor een archeoloog maakt het weinig uit, en voor de ware raper ook niet: wat telt, is het verhaal dat je vondst vertelt, of het raadsel…
Alleen hebben we er nu een ander streven bij: het Milieu. Ik noemde Garmerwolde al: daar houdt men een beetje bij wat we zoal in het riool wegspoelen en op straat in de goot en de putjes gooien.
Veruit de grootste vervuiler van het rioolwater (dat tenslotte weer het Eemskanaal in moet, en vandaar naar zee) is het microplastic (kleiner dan een halve centimeter) en, nóg veel kleiner, het nanoplastic, dat je met het blote oog niet ziet maar dat erg giftig is. Dat is er niet allemaal uit te filteren. En van al dat plastic bestaat veruit het grootste deel uit halfvergaan zwerfvuil.
We moeten ons er intens van bewust blijven, en de boodschap blijven verbreiden, dat onze wereld kostbaar is, en niet vergiftigd hoeft te worden door ons nonchalant weggegooide afval. Inclusief de sigarettenfilters en de ‘vochtige doekjes’, die vol microplastic en gifstoffen zitten, en die het geduld van menig zwerfvuilraper op de proef stellen: de aantallen zijn zo overweldigend, de toevoer niet aflatend, en de kennelijke achteloosheid van al die rokers en poetsers ten aanzien van ons aller omgeving is zo bedroevend.
Maar we blijven stug door-rapen, blij om elk stukje schonere stad en oceaan, en om elk beetje toegenomen bewustwording onder onze medestadjers.
En af en toe érg blij met een wonderlijke vondst die een ongewoon verhaal vertelt of doodgewoon mooi is: “Die gaat in het Museum!”
Toen kwam het plechtige moment waarop het Museum symbolisch werd onthuld. Symbolisch omdat dit op het terras plaatsvond, terwijl het museum zich in het personeelstoilet bevindt, waar uiteraard elke ruimte ontbreekt!
En er werd nog lang nagepraat en geborreld…
Het Zwerfvuilmuseum bezoeken?
Het museum is geopend van dinsdag t/m vrijdag van 10 tot 17 uur.