Mogelijk is het enkele bezoekers van de Heesterpoort al opgevallen; vlak bij de entree staan sinds enkele weken twee grote maquettes gepresenteerd. Maquettes die gemaakt zijn door studenten Spatial Design van Academie Minerva en een onderdeel vormen van een gelaagd onderzoek naar de Oosterparkwijk. Maar wat vertellen deze modellen ons nu eigenlijk?
Introductie
Eind februari is een groep internationale studenten van Academie Minerva gestart met een onderzoek in de Oosterparkwijk. Met in de hand ‘Stap voor stap door de Oosterparkwijk’ werd een wandeling gemaakt langs iconische gebouwen, groene parken, buurtrestaurants, creatieve broedplaatsen etc. Aansluitend hebben studenten in 5 groepen informatie verzameld over 5 deelthema’s: de historie, het landschap, de infrastructuur, de architectuur en de mens in de wijk. Na een eerste analyse van hun onderzoek hebben zij eind maart 5 stellingen gepresenteerd aan leden van WIJ Oosterparkwijk om te toetsen of deze stellingen aansloten bij de werkelijkheid. De feedback die zij daarbij hebben gekregen en vervolgonderzoek (mede onder wijkbewoners) hebben geresulteerd in 5 urgenties. Urgenties die vertaald zijn naar schaalmodellen van de wijk. De modellen samen geven een indruk van het belang van hun deelonderzoek. Hieronder een korte toelichting per deelonderzoek.
Mens en gemeenschap (Guus, Mia)
Onderzoek naar de bevolkingssamenstelling van de Oosterparkwijk laat een duidelijke tweedeling zien. Studenten vatten dit samen in ‘oude (oorspronkelijke) Oosterparkers’ en ‘nieuwe Oosterparkers’. De eerste is laag opgeleid, heeft een laag inkomen en is ouder. De tweede groep is hoger opgeleid, heeft een hoger inkomen en is jonger. Positief is dat een doorsnee van alle bewoners van mening is dat ze in een plezierige omgeving wonen. Ook voelen zij zich verantwoordelijk voor de leefbaarheid van de wijk. Toch is het contact met buren tussen 2018 en 2020 drastisch afgenomen alsook de sociale cohesie. Dit terwijl er op wijkniveau aardig wat gebouwlocaties zijn wijkbewoners elkaar kunnen zien en spreken. De onderzoekers hebben deze locaties gebruikt als basis voor hun model. Door de intensiteit (het gebruik) en de toegankelijkheid van deze locaties te vertalen naar verticale volumes kan worden afgelezen dat de verhouding tussen deze twee niet altijd evenredig is. Dit zou aan de oorspronkelijke functie van het gebouw kunnen liggen; een school of kerk nodigt immers niet altijd uit om vrijblijvend te betreden. Een andere reden is dat bewoners niet bekend zijn met het bestaan ervan.
Mogelijk dat (verdere) promotie van deze plekken de sociale cohesie in de wijk een nieuwe boost zou kunnen geven. Of, zoals Guus stelt, een onbekende plek die samenwerking tussen de bezoekers stimuleert.
Historie (Annika en Anca)
De Oosterparkwijk – plan Oost – is één van de eerste uitbreidingswijken van de stad en kent een rijke historie. De wijk werd bij aanvang aan de zuidwestzijde begrensd door de Petrus Campersingel / het Academisch ziekenhuis en het voormalige slachthuis (waar o.a. de Slachthuisstraat ons nog aan herinnerd). De van oorsprong groene arbeiderswijk is de laatste jaren verstedelijkt en verdicht. Daarbij zijn veel functionele en architectonische veranderingen doorgevoerd. Waar het blauwe dorp dicht bij haar oorspronkelijke functie is gebleven is het Treslinghuis vervangen door een IKC en woningbouw. Ook het voormalige stadion van FC Groningen is vervangen door woningbouw. Door wijkbetering en nieuwbouw – met een accent op de afgelopen 30 jaar – is de Oosterparkwijk inmiddels een wijk voor lage- midden- en hoge inkomensgroepen. Het eindmodel waarbij grijze geometrische blokken het bouwvolume en de bouwperiode illustreren kan worden gezien als een soort vlekkenplan. Zo wordt in één oogopslag duidelijk dat er in de laatste 20 jaar behoorlijk veel is bijgebouwd. Een korte animatie over de groei en de ontwikkeling van de wijk is te zien via deze link.
Landschap (Acheel)
De Oosterparkwijk is door de eeuwen heen getransformeerd van veengebied tot stedelijk gebied met bos (parken). De noodzakelijke drainage, waarbij water werd afgevoerd naar de laagstgelegen gebieden, heeft een belangrijke rol gespeeld in het ontstaan van de vijvers in de Oosterparkwijk. Maar drainage draagt ook bij aan verarming van de grond en leidt tot bodemerosie met monocultuur tot gevolg. Monocultuur, verstedelijking en klimaatverandering zijn van invloed op de gezondheid van de mens. Het model van dit deelonderzoek laat de verhouding zien van beton, gemengde materialen, groen en water. Drastische verandering in die verhoudingen hebben een negatieve invloed op de opwarming van onze leefomgeving maar ook op de vervuiling (licht, geluid, stikstof). Ondanks dat de Oosterparkwijk nog steeds één van de groenere wijken van de stad is blijven groene en duurzame initiatieven belangrijk om vogels en insecten te helpen overleven. Naast groene aders als het Oosterpark als het Pioenpark is inmiddels ook op straatniveau urgentie voor de aanplant van bomen en stuifmeel producerende planten om biodiversiteit te stimuleren. (www.duurzaamoosterpark.nl/projecten)
Infrastructuur (Nikos, Sofiya, Anne-Wil)
Dit onderzoek heeft zich toegespitst op analyse van de infrastructuur en de verschillende gebruikers; van bus (OV), auto en fiets tot voetganger. En van jong tot oud. Gestart werd met een analyse van diverse straatprofielen (doorsnedes). Daarbij werd de verhouding tussen straat, parkeerplek, fietspad, trottoir, voortuinen en bebouwing geschetst. Ook werd de aanwezigheid van straatverlichting, bushaltes en bomen genoteerd. Na uitgebreid aanvullend onderzoek werd o.a. duidelijk dat er knelpunten zijn als het gaat om de (verkeers)veiligheid van voornamelijk kinderen en vrouwen. Zo werd het grote aantal gewelds- en seksuele misdrijven in deze wijk door de onderzoekers gelinkt aan onvoldoende straatverlichting of het ontbreken daarvan. En zijn kinderen vooral kwetsbaar als het gaat om onoverzichtelijke situaties in het verkeer en/of wanneer er sprake is van gecombineerde routes. Het model is een weergave van de infrastructuur en laat zien waar volgens de onderzoekers sprake is van veiligheidsissues. Belangrijke verkeersroutes zijn aangeduid met een belletjessnoer. Op de plekken waar deze een veilige route (aangeduid met een pluche roze draad) kruist is sprake van een gevaarlijke situatie.
Architectuur en stedenbouwkundig ontwerp (Elham, Luanna)
Deze groep heeft de architectuur uit de wijk in kaart gebracht door middel van een aantal (iconische) gebouwen. Van de rijke jaren ‘30 tot recente aanwinsten. De onderzoekers kwamen tot de conclusie dat er meer aandacht zou moeten komen voor de architectonische rijkdom van de wijk. Met name het vorm- kleur- en materiaalgebruik, de verticale en horizontale accenten en het silhouet zijn illustratief voor de diverse stijlperiodes in de Oosterparkwijk. De maquette van dit deelonderzoek is eigenlijk een spel met pionnen waarop afbeeldingen staan van gebouwen die weer zijn gelinkt met een nummer op de kaart. Doordat deelnemers deze pionnen zelf op deze kaart moeten plaatsen hopen de onderzoekers de bezoekers interactief te informeren. Tegelijkertijd proberen ze hiermee bewustwording, enthousiasme en waardering te stimuleren. Zij nodigen bezoekers en bewoners van alle leeftijden dan ook van harte uit om langs te komen en mee te spelen.
Vervolg
Alle studenten hebben van elkaars uitkomsten en kennisgenomen en ieder heeft (ook) een individuele urgentie geformuleerd. Onderzoek en urgentie hebben aansluitend gediend als opstap voor een vervolgopdracht; ontwerp een zinvolle (fictieve) herbestemming voor het pand aan de Paradijsvogelstraat 11. Wederom wordt ook in deze fase gebruik gemaakt van ervaringsdeskundigheid en kennis van o.a. bewoners, ondernemers, buurwerkers en docenten. Tot aan de zomervakantie wordt er hard gewerkt aan een definitief ontwerp. Ondertussen worden de modellen van de deelonderzoeken in de Heesterpoort maandelijks gewisseld. Zo valt er keer op keer iets te ontdekken voor bezoekers en geïnteresseerden.
Mocht u nieuwsgierig zijn geworden of heeft u vragen of opmerkingen, neem dan contact op met Jeroen Kuilman.
Saskia Mars, 6 juni 2022