Het is een imposant gebouw – daar zal iedereen het wel over eens zijn. Maar de Oosterkerk oogt ook wat donker, wat ontoegankelijk. Wie voor de kerk staat, op de hoek van Rosensteinlaan en de Thomassen à Thuessinklaan, krijgt de indruk tegen een bastion aan te kijken dat onbekenden wil buitensluiten. Des te verrassender is het effect dat de bezoeker ervaart wanneer hij naar binnen gaat. De kerk opent zich voor hem. Het interieur is opmerkelijk licht, ruim en vriendelijk, met zijn zandkleurige stenen en zijn prachtige glas-in-lood ramen, waarvan op een mooie dag de binnenvallende zon de kleuren doet oplichten. Deze ervaring is niet alleen voor gemeenteleden weggelegd – iedereen kan dit ondergaan. Elke dinsdag en donderdag (tussen de middag) en elke woensdag (aan het begin van de avond) is de kerk geopend voor ieder die zich even terug wil trekken uit de drukte van het dagelijkse bestaan. Op die dagen houdt de Oosterkerk ‘Open Kerk’. Predikant Jaap van den Bos geeft een toelichting.
“In het voorjaar kwam door de lockdown in één keer een einde aan de kerkdiensten. Tot begin dit jaar zaten er iedere zondag 600 tot 800 mensen in de kerk – van de ene op de andere dag waren dat er nul. Ook de activiteiten die hier ’s avonds plaatsvonden, zijn toen gestopt. Alles viel stil. Een doodse stilte. Weliswaar werden er online diensten gehouden, de viering kwam daarbij goed in beeld, maar de beleving was anders. We wilden de gemeenteleden, maar ook ieder ander, gelovig of niet gelovig, de mogelijkheid bieden de kerk toch te bezoeken. Er heerst in deze tijd veel onzekerheid. Door de coronacrisis blijkt het leven minder stuurbaar te zijn dan iedereen altijd heeft gedacht. Veel is de mensen uit handen geslagen. De mensen komen op deze manier op een dieper niveau van leven. De kerk is nu een paar dagdelen in de week open voor ieder die behoefte heeft aan een moment van stilte, van bezinning, voor iemand die een kaarsje wil opsteken of een praatje maken met een van de vrijwilligers die daar aanwezig zijn. Heb je geen zin in een gesprek – dan is dat ook goed. Op een beamer staat een tekst uit de Bijbel, de tekst van de dag. Daar kun je over nadenken, maar het hoeft niet. Het is geen knellende religieuze boodschap. Iedereen kan zijn bezoek op zijn eigen wijze invullen.”
Is voldoende bekend dat er op die dagen Open Kerk is?
“Het zou beter kunnen. De kerk bevindt zich aan de rand van de wijk en de ingang is van de wijk afgewend. Dat is een nadeel. Soms komt er niemand, soms hebben we acht bezoekers. Het is dus niet druk. Een voordeel hiervan is dat je de stilte goed kunt ervaren. De neuropsycholoog Erik Scherder, bekend van programma’s op de televisie, benadrukt steeds het belang van beweging. ‘Beweeg ieder half uur vijf minuten’. Ik wil eraan toevoegen: ervaar daarnaast ook de stilte. Dat is minstens zo belangrijk. De mens moet af en toe even stilstaan in het leven. Als je dat niet doet, kun je zomaar vastlopen. Waarom denk je dat zoveel mensen in onze maatschappij tobben met een burn-out? In onze westerse wereld is tijd kostbaar. Tijd moet je nuttig besteden. Je moet productief zijn. Je gaat toch geen tijd weggooien met niets doen? Er zijn echter tal van aanwijzingen dat mensen vele malen productiever zijn wanneer ze zichzelf een moment van stilte gunnen. Stilte leidt tot verdieping, leidt tot meer inzicht. Maar het is moeilijk. In tijden van onzekerheid val je snel terug in oude patronen. En als het leven lekker loopt, is er geen reden om te veranderen.”
Er is hier wel muziek te horen.
“Heel zacht, op de achtergrond. We draaien klassieke muziek die past bij de rust, muziek die nodigt tot stilte. Geen grote orkestwerken. Ook hoor je hier vaag het geruis van de stad, maar dat vinden de mensen niet storend.”
De architectuur van de kerk is de moeite van een bezoek alleen al waard.
“De Oosterkerk heeft een grootsheid die ons mensen te boven gaat. De architectuur wordt gekenmerkt door een samenhang en een ordening die je misschien niet snapt, maar die je wel aanvoelt. Je voelt dat het klopt. En, ik zeg het nog maar een keer: dit gebouw is uitstekend geschikt om stilte te ervaren. Tegenwoordig zijn kerken wel eens ondergebracht in een omgebouwde gymzaal. Dat kan dan niet anders. Maar in zo’n omgebouwde gymzaal blijven mensen na binnenkomst gewoon doorpraten. Hier worden de bezoekers vanzelf stil.”
Zijn er al weer kerkdiensten mogelijk?
“Op zondag hebben we kerkdiensten met maximaal dertig personen. De gemeenteleden zijn ingedeeld in groepen. Iedere week is een andere groep aan de beurt. De overige gemeenteleden kijken mee via de livestream op het Youtube-kanaal van de Oosterkerk. Dat is een mooie oplossing in deze tijd. Toch zie ik ernaar uit dat er een werkzaam vaccin tegen het coronavirus op de markt komt. Ik verheug me erop dan weer reguliere diensten te kunnen houden, in een kerk die weer helemaal gevuld is.
“Iedere dinsdag en donderdag van 12.00-13.30 en iedere woensdag van 18.30-20.00 is er Open Kerk. Dan is de Oosterkerk is voor iedereen geopend die behoefte heeft aan een bezoek. Bij de ingang geven vlaggen aan dat de deuren van de kerk open staan.
Foto(s): De Oosterkerk 2 | Frans Geubel.