Op 31 januari 2019 houdt Jilles van den Doel een lezing over Johan Huizinga ter gelegenheid dat het 100 jaar geleden is dat het boek “Herfsttij der Middeleeuwen” van Johan Huizinga uitgekomen is. Johan Huizinga liep in 1907 langs het Damsterdiep richting Ten Boer om inspiratie op te doen. Hij kreeg een visioen aan het Damsterdiep dat zijn werk sterk heeft beïnvloed.
Feitelijk liep Huizinga langs de Oosterparkwijk, ook al bestond die toen nog niet. Eigenlijk is het Typografen Gasthuis uit 1903 de eerste bebouwing van het deel van de stad Groningen dat we nu de Oosterparkwijk noemen. Langs het Damsterdiep stond al wel de houtmolen van Van Houten, daar staat nu het huis er nog van.
Johan Huizinga werd in 1872 geboren in de Oosterstraat. De familie Huizinga komt oorspronkelijk uit Huizinge, dat tussen Winsum en Loppersum ligt ongeveer. Zijn vader was Dirk Huizinga, rector magnificus in Groningen, waar een straat in de Oosterparkwijk naar vernoemd is. Er zijn ook wel straten naar Johan Huizinga vernoemd, maar daarvoor moet je naar Alkmaar, Rotterdam of Den Haag. Ook al is Johan Huizinga in Groningen geboren en was hij er hoogleraar, we zijn hem zo rond 1915 kwijt geraakt. We hebben hem jammerlijk overgedragen aan de randstad, waar hij belangrijke posities verworven heeft. Men vindt daar dat hij de Nobelprijs had moeten krijgen voor zijn werk.
Hij publiceerde in 1919 het boek het boek “Herfsttij der Middeleeuwen”, waar indertijd gemengde reacties op zijn gekomen. Vooral zijn wijze van schrijven over de historie – hij was historicus en had geschiedenisles in Haarlem gegeven – viel niet overal in goede aarde. Huizinga had namelijk het eind van de middeleeuwen niet beschreven vanuit het perspectief van de daarna komende renaissance, maar als een periode die als vanzelfsprekende ontwikkeling op z’n einde liep. Ondanks de kritiek op zijn schrijfwijze, is het boek een keerpunt gebleken voor de wijze waarop naar geschiedenis gekeken kan worden. De slotzin uit het eerste hoofdstuk geeft een mooi beeld van het schrijven van Johan Huizinga: “Het is een boze wereld. Het vuur van haat en geweld brandt hoog, het onrecht is machtig, de duivel dekt met zijn zwarte vlerken een duistere aarde. En spoedig wacht de mensheid het eind van alle dingen. Maar de mensheid bekeert zich niet; de Kerk strijdt, predikers en dichters klagen en vermanen vergeefs.” (11de editie, 1969, Haarlem, blz. 24.)
Het schrijven zit wel in de familie: grootvader Jakob, vader
Dirk, Johan zelf en zoon Leonard zijn allemaal aan het schrijven geweest. Johan
Huizinga als cultuurhistoricus nogal serieus, zijn zoon Leonard schreef onder
andere over “Adriaan en Olivier”, wat een hilarisch leuk verhaal is.
Jilles van den Doel vertelt met groot gemak alles wat hij
weet over Johan Huizinga, veel uit het hoofd. Hij vindt zelf dat hij met zijn
pas 12 jaar studie naar Huizinga nog een beginneling is, maar dat lijkt erg op
meer bescheidenheid dan nodig is. Zo verhaalt Jilles over de aanpak van Johan
Huizinga die draait om het inzicht dat cultuur eigenlijk een spel is dat mensen
spelen. En dat Huizinga beweert dat de schoonheid van dat spel wel verloren
lijkt te gaan in zijn tijd, waar het gebrek aan gevoel voor humor, het ontstaan
van onverdraagzaamheid en de verslapping van de morele standaarden leidt tot
vals spel.
Jilles bedacht en organiseerde op 31 januari 2009 voor het eerst de Huizinga-wandeling, 90 jaar na de uitgave van ‘Hersttij’. Die gaat door de stad Groningen ter ere van de verbinding tussen Johan Huizinga en de stad Groningen. Als de mensen daar zin in hebben, dan doen we die wandeling nog eens. De wandeling begint op het Damsterdiep waar Johan Huizinga zijn eerste diepe inzichten ontwikkelde om later Herfsttij mee te kunnen schrijven.
Eigenlijk zou de stad Groningen als eerbetoon de Johan
Huizinga Liga moeten oprichten. Deze kenmerkende man komt tenslotte voort uit
onze stad en deed zijn belangrijkste inzicht over cultuurhistorie op toen hij
langs het Damsterdiep liep…
Meer informatie
www.johanhuizinga.nl
Filmpje over Johan Huizinga waarbij de kleindochter Mary Huizinga voorleest uit Herfsttij der Middeleeuwen: https://youtu.be/VlBUxDhoz6I