De klimaatverandering is een onderwerp dat nadrukkelijk om onze aandacht vraagt. De gevolgen worden steeds duidelijker zichtbaar. Terwijl in Spanje, Griekenland, Turkije, Australië en Canada droogte heerst, en bosbranden de landen teisteren, vinden er elders, zoals in ons eigen Zuid-Limburg, overstromingen plaats.
De poolkappen smelten. De zeespiegel stijgt. Hitterecords sneuvelen. Het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, heeft begin augustus een alarmerend rapport uitgebracht. Maatregelen lijken onvermijdelijk. Peter Bootsma, de groene burgemeester van Groningen, heeft een paar tips, waarmee op een eenvoudige manier, zonder veel inspanning, al veel kan worden bereikt. Hij licht een en ander toe in zijn tuin die met veel bomen en struiken meer dan voldoende beschutting biedt tegen de felle zomerzon. Om te beginnen geeft hij uitleg bij de functie van groene burgemeester.
“In Nederland valt het relatief nog mee met wat we merken van de klimaatverandering. Maar dat begint nu te kantelen. Denk aan de hete, droge zomers van vorig jaar en het jaar daarvoor en aan de recente overstromingen in Limburg. We moeten plannen bedenken om de oorzaken aan te pakken en de gevolgen te bestrijden. De gemeente deed al heel veel op het vlak van het milieu. Maar duidelijk was dat de informatie aan de burger over de klimaatadaptatie beter kan, en ook dat de burger er meer bij betrokken moet worden. Daarom heeft de gemeente, in een samenwerkingsverbandmet andere partijen, besloten de functie van groene burgemeester in te stellen. In juli 2020 is dit bekend gemaakt. Er hebben zich zes kandidaten aangemeld. Na een verkiezing, waar ruim duizend Groningers aan deelnamen, ben ik het geworden.”
Wat is de taak van een groene burgemeester?
“In de eerste plaats ben ik een aanspeekpunt. Burgers kunnen zich bij mij melden met vragen, klachten en initiatieven op het gebied van klimaat en duurzaamheid. Dit kan sterk variëren, van grote tot kleine zaken. Om een paar voorbeelden te noemen. De plantsoenendienst maaide in een bepaald parkje in de stad steeds alle bloemen weg. Mensen in de buurt vonden dat zonde en lieten mij dat weten. Ik heb toen contact opgenomen met de stadsecoloog en het probleem is opgelost. Verder kwamen studenten met het voorstel mobiele tuintjes aan te schaffen: bomen, struiken en bankjes die je bij evenementen op het festivalterrein neer kunt zetten. Het vergroot de gezelligheid. Bovendien zorgt het groen voor de nodige verkoeling. Dat laatste is een belangrijk punt. Aangetoond is dat in wijken waar veel bomen en struiken zijn, de temperatuur bij grote hitte een paar graden lager is dan in wijken zonder veel groen. Het voorstel van de studenten heb ik gehonoreerd. Ik heb een klein budget. Overigens word ik zelf niet betaald. De functie van groene burgemeester is puur vrijwilligerswerk.”
Je neemt zelf ook initiatieven?
“Ja, ik heb een aantal projecten opgestart. Zoals het beter benutten van regenwater. Bij grote stortbuien raakt het riool overbelast. Straten komen blank te staan, kelders lopen onder. Je kunt al deze ellende voorkomen door regenwater deels niet het riool in te laten stromen, maar op te vangen in laaggelegen plekken in de stad, zogenaamde wadi’s, droge vijvers die bij extreme regenval kunnen vollopen. In Groningen zijn nu verschillende van die wadi’s. Ook kun je regenwater opvangen in grote zakken in de kruipruimte van huizen. Dit water wordt via een pompje naar het toilet of naar de wasmachine geleid. Het mes snijdt dus aan twee kanten. Je gebruikt minder drinkwater en je ontziet het riool. Bovendien is de aanleg van een dergelijk systeem voor veel organisaties en particulieren betaalbaar. In Groningen wordt er op drie locaties mee geëxperimenteerd: in het Poortershoes en bij twee scholen, het Maartenscollege en de Brederoschool.”
Dat is het eerste project.
“Het tweede project gaat over daken. Iedereen weet dat het in een vertrek onder een plat dak bij extreme hitte niet is uit te houden. Door het dak te vergroenen of wit te maken, treedt er verkoeling op. Groen is mooi, maar als begroeiing te zwaar is voor het dak, dan is wit een goed alternatief. Een bewoner van de Meeuwen heeft hier al ervaring mee opgedaan. Ik wil het project wetenschappelijk onderbouwen en zo het kiezen van een passend alternatief eenvoudiger maken. Daar gaat ook de Hanzehogeschool aan meewerken. Door het plaatsen van sensoren, willen we meten hoeveel winst er valt te behalen. Wat is het verschil in temperatuur in een kamer onder een zwart dak en die onder een wit dak? We hebben het studentenadviesbureau SAMEEN gevraagd een projectvoorstel te schrijven. Dit voorstel leggen we voor aan de gemeente en aan verschillende bedrijven. Er zijn meerdere systemen mogelijk. Een witte coating op een zwart dak is de eerste mogelijkheid. Een tweede mogelijkheid zijn witte kunststoftegels met isolatie. En er bestaat ook nog een witte dakbedekking op rol. Door metingen te doen bij scholen, bedrijfsgebouwen en particuliere huizen, willen we berekenen welk systeem het voordeligst is. En welke het meeste oplevert. Een bijkomend voordeel van een wit dak: je kunt zonnepanelen plaatsen die ook aan de achterkant licht opvangen. Dan heb je dubbel profijt van het zonlicht: rechtstreeks èn via weerkaatsing vanaf het witte dak.”
Ben je ook bezig met hergebruik van materialen?
“Dat is het derde project. De circulaire economie. Hoe zorgen we ervoor dat we overgebleven grondstoffen niet weggooien, maar behouden voor de vervaardiging van nieuwe producten? Groningers halen bij de bouwmarkt allerlei materialen op om thuis te klussen. Wat daarbij aan restanten overblijft, komt bij het afval terecht. PVC – plastic dat zit in afvoerpijpen en in elektriciteitsbuizen. Weggooien is pure verspilling. Mijn suggestie: plaats bij bouwmarkten een kliko waar doe-het-zelvers na afloop het overgebleven PVC in kunnen deponeren. Het is schoon materiaal, dat niet gescheiden of gereinigd hoeft te worden. Het kan rechtstreeks terug naar de fabriek. Ook voor hout zou je een inzamelpunt kunnen opzetten. Veel bedrijven zijn nu nog nauwelijks geïnteresseerd in circulaire economie, maar ik wil het gesprek daarover aangaan. Dat is nodig. Grondstoffen worden steeds schaarser.”
Er zijn wellicht impopulaire maatregelen nodig om de oorzaken en gevolgen van de klimaatverandering tegen te gaan. Dat ligt politiek gevoelig.
“Duurzaamheid is in mijn ogen geen technisch probleem, maar een politiek probleem. Politieke partijen doen aan de ene kant beloftes aan de kiezer en vragen aan de andere kant offers. Dat laatste punt ligt moeilijk, met name wanneer de noodzaak niet gevoeld wordt. Zoals gezegd, ervaren we in Nederland nog niet heel sterk de gevolgen van klimaatverandering. Er zijn partijen die stellen dat het brengen van offers helemaal niet nodig is. Dat leidt tot concurrentie – wie maakt het de kiezer het meest naar de zin? Naar mijn mening moeten we naar een ander politiek systeem, een systeem waarbij concurrentie geen rol meer speelt. Ik wijs als voorbeeld op de waterschappen. In de dertiende eeuw, toen stormvloeden in ons land grote schade aanrichtten, hebben onze voorouders de handen ineen geslagen en zijn dijken gaan bouwen. Daarbij vond er een taakverdeling plaats. De dorpsbewoners legden de dijken aan, de stedelingen betaalden het geld dat ervoor nodig was en de boeren hielden de sloten schoon. Het principe van een dergelijke taakverdeling vind je terug in de huidige waterschappen. De zetelverdeling ligt vast. De drie groeperingen hebben een gelijk aantal zetels. De leden worden gekozen, het is dus een democratisch proces, maar partijen strijden niet om het aantal zetels. Als ze elkaar de tent uitvechten, komt er van de doelstelling natuurlijk niets terecht. Bij dit systeem vindt besluitvorming dus plaats op basis van taakverdeling en niet op basis van concurrentie. Bij de stormvloeden in de dertiende eeuw was dit noodzakelijk. Duurzaamheid vraagt in de huidige tijd om een vergelijkbare aanpak, om wat je noemt ‘taakdemocratie’. Net als toen gaat het om ons voortbestaan.”
Welke maatregelen zijn, naar jouw mening, wereldwijd noodzakelijk?
“Dat zijn er heel wat. We moeten af van de fossiele brandstoffen. Grondstoffen moeten meer dan nu het geval is worden hergebruikt. De biodiversiteit is in gevaar en de oceanen zijn dat ook. Net als de bodemkwaliteit. En we moeten iets doen aan de overbevolking. Dat plaatst ons voor een dilemma. Je kunt iemand niet verbieden kinderen te krijgen. Maar je kunt je ogen ook niet sluiten voor de bevolkingsexplosie die gaande is. In 1950 waren we met tweeënhalf miljard mensen op aarde. Nu zijn het er zeven miljard. Dat kan zo niet doorgaan. Al deze vraagstukken zijn al vijftig jaar bekend. Geen ervan hebben we via concurrentie politiek kunnen oplossen, Daarom is taakdemocratie zo belangrijk.”
Meer informatie is te vinden op www.groeneburgemeester.nl
Via deze website kan ook contact worden opgenomen met Peter Bootsma.