SVO staat voor Speeltuin Vereniging Oosterpark. Opgericht en geopend in 1933 op de plek waar nu JOP zit, bij de Klaprooslaan. Het was al de derde speeltuin die geopend werd, na ‘Ons Belang’ (1922) en ‘F.E.O.’ (Fokkerstraat En Omgeving, 1932).
Door ruzie, ledenverlies, geldgebrek en slechte communicatie verloor de Vereniging het terrein al in 1935.
Pas in 1938 verwierf de speeltuinloze Vereniging een strook grond aan de Olie-muldersweg, vlak naast de Groen van Prinstererschool, het latere Denksportcentrum Jannes van der Wal. Er kwamen een portiersloge en een schuurtje voor het winterwerk, en 23 grote en 10 kleine kettingschommels, 3 stel ringen, een zandbak van 14 x 2 meter en 8 hobbelpaarden. (“Elk dezer draagt een kop, steeds weer van een andere diersoort, en is een ware attractie.”)
Toen het clubhuis te klein werd, viel het oog op een mooie plek tegenover de school, aan de Resedastraat. En op 24 oktober 1958 vond de opening plaats. Veel speeltoestellen werden naar het nieuwe terrein overgeplaatst, terwijl de oude locatie ook nog een tijd in gebruik bleef.
In 2003 kreeg Architectenbureau Onix de opdracht om een uitbreiding te ontwerpen. Het bestaande speeltuingebouw werd uitgebreid met een handenarbeidlokaal en een kantoor voor de Thuiszorg. De natuurlijke omgeving en het gebogen betonnen dak van het bestaande gebouwtje zijn sturend geweest voor de nieuwbouw, die in 2006 werd geopend.
Het aangezicht bestond uit een stapel boomstammen. De functie van het bestaande gebouw bleef behouden en werd uitgebreid met de ruimte tussen de bestaande en de nieuwe houten schil.
Afgelopen najaar werd het gebouw gesloopt, waarbij het originele gebouwtje weer even tevoorschijn kwam (zie foto van de achterkant), en de dag nadat ik de foto maakte ook gesloopt werd.
SVO zit dus zonder speeltuin-gebouw en huist nu in Wijkcentrum bij Van Houten. Er zijn vergevorderde plannen voor een herinrichting van het buitenterrein van SVO en bij Van Houten in dit gedeelte van het Pioenpark, waarover later meer.
Swint
Johannes Swint was tien jaar lang de bevlogen voorzitter van SVO. Hij was ook werkzaam als verzekeringsagent. Als een van de CPN-leiders was hij in Groningen actief in het communistisch verzet. In februari 1941 was hij betrokken bij een oproep tot staking – de Februaristaking – in verband met de anti-Joodse maatregelen. Swint verstrekte geld en levensmiddelen aan onderduikers. Hij was tussenpersoon bij het verstrekken van valse persoonsbewijzen en verspreidde het illegale blad Verzet, dat in 1943 na de April-Meistakingen tweewekelijks uitkwam. Swint en zijn gezin woonden aan de Klaprooslaan 51b. Als voorzitter van SVO genoot hij bekendheid in de wijk. “Hij was zeer gezien”, verklaarde zijn collega-verzets-man Arie Emens in 1949. “Ieder die een beroep op hem deed of in moeilijkheden zat, kon op zijn hulp rekenen.”
In die tijd, heel veel meer dan tegenwoordig, speelden de speeltuinverenigingen een belangrijke sociale functie in de wijk en vormden ze de ruggengraat en het cement van de arbeidersgemeenschap die de Oosterparkwijk was.
Maar de illegale activiteiten van Swint bleven niet onopgemerkt en wekten irritatie bij de bezetters en hun Nederlandse collaborateurs.
‘De oudejaarsnacht van 1943 staat als met bloed aangetekend in de geschiedenis van de stad Groningen’, zo valt te lezen in ‘Hoe Groningen streed: provinciaal gedenkboek van het verzet 1940-1945.’ Naar aanleiding vande aanslag door het verzet op een fanatieke NSB’er arresteerde de Duitse bezetter als represaille tientallen Groningers. Zes mensen vonden in de oudejaarsnacht van 1943/44 de dood. Johannes Swint was een van deze mannen. Swint werd met drie kogels doodgeschoten op waarschijnlijk het Linnaeus-plein en stierf ter plekke. Zijn lichaam werd in het geheim naar crematorium Westerveld gebracht, waar op 6 januari 1944 de crematieplechtigheid plaatsvond. Johannes Swint’s vriend en stadsbeeldhouwer Willem Valk, die actief was in het kunstenaarsverzet, maakte in het geheim een plaquette op basis van het dodenmasker van Swint. Valk verstopte de plaquette in zijn tuin. Ook de sokkel werd nog tijdens de oorlog gemaakt. Secretaris en tuinbaas J. Vlonk van SVO onthulde het in de speeltuin aan de Oliemuldersweg geplaatste monument op 25 augustus 1945.
Deze onthulling zorgde later voor een historische vergissing! In vele publicaties wordt beschreven dat burgemeester Cort van der Linden deze onthulling verrichtte. Het staat zo ook op het in 2023 geplaatste informatiebord bij de plaquette op het Linnaeusplein.
In het boek ‘Geschiedenis van de Speeltuin Vereniging Oosterpark – Van Klaprooslaan tot Resedastraat’ van Arie M. van Roon uit 2012 wordt deze fout glashelder uitgelegd. Bovendien is er een filmfragment van deze onthulling, ook in mijn computer, dat laat zien dat het niet Cort van der Linden was, die verder wel aanwezig scheen te zijn als toeschouwer.
Beste lezer, de geschiedenis bevat heel veel van deze kleine ‘foutjes’. Iemand maakt een fout in een publicatie, en vervolgens nemen latere auteurs, die deze publicatie als bron gebruiken, de fout over.
Bij de verhuizing naar de Resedastraat in 1958 werd de plaquette met vier bouten aan de muur van het halletje in het nieuwe speeltuingebouw bevestigd.
Jaren later maakte de jaarlijkse herdenking op 4 mei bij de plaquette ook deel uit van het officiële programma van Stichting 4 Mei Herdenking. Men stond dan opgepropt in het halletje en de gang, met de bloemstukken. Wijlen Ruud Weijdeveld, auteur van het tweedelige standaardwerk ‘Het communistische verzet in Groningen 1940-1945’ (2014) nam het initiatief om de plaquette weer een openbare en zichtbare plek te geven en in 2020 keerde het terug naar de plek waar Johannes Swint vermoord werd: het Linnaeusplein.
Het monument is weliswaar specifiek gewijd aan Johannes Swint maar het staat ook voor alle communisten en communistische verzetsstrijders die de bezetting van Nederland door de Duitse nazi’s en hun Nederlandse collaborateurs niet hebben overleefd.
(Zwartwit-foto uit ‘Geschiedenis van de Speeltuin Vereniging Oosterpark – Van Klaprooslaan tot Resedastraat’ van Arie M. van Roon, 2012, tevens bron voor de tekst.)