Henk en Henk – ze zijn langzamerhand een begrip in de wijk. En in de stad. En sinds een maand zelfs in het hele land. Op 3 maart wonnen de Oosterparkers Henk Bruinink en Henk Bijlholt de publieksprijs van de stichting ‘Lezen en Schrijven’. Daarmee werden ze uitgeroepen tot onze landelijke taalhelden. Prinses Laurentien reikte hen in Den Haag de bijbehorende bokaal uit. Een dag van triomf – waar een lange geschiedenis aan vooraf is gegaan. Beide Henken vertellen er een paar dagen later over, waarbij Saskia Nijburg (buurtwerker samenlevingsopbouw bij het WIJ-team) en Joke van der Tuin (vrijwilligerscoördinator bij het Alfa-college) vanuit hun professie enkele aanvullingen geven.
“Door allerlei persoonlijke omstandigheden heb ik op de lagere school nooit goed leren lezen en schrijven,” legt Henk Bruinink uit. “Op mijn veertiende ben ik aan het werk gegaan. Diploma’s heb ik niet gehaald. Ja, ik heb mijn zwemdiploma A en B – maar dat is dan ook alles. Aan C ben ik nooit toegekomen. Ik kan dus niet reddend zwemmen.”
Zijn laaggeletterdheid begon hem steeds meer op te breken. Formulieren kon hij niet goed lezen. Werkbriefjes invullen – het lukte hem niet. De computer deed zijn intrede. Hij kon er niet mee omgaan. Met smoesjes (“ik heb mijn bril thuis laten liggen”) wist hij zich nog een tijdlang te redden. Tot het niet meer ging. Tweeënhalf jaar geleden overwon hij zijn schaamte en meldde hij zich bij het WIJ-team Oosterpark.
De medewerker die hij sprak, wees hem op de mogelijkheden die er waren iets aan zijn laaggeletterdheid te doen. Hij maakte er dankbaar gebruik van. Enthousiast tipte hij zijn collega Henk Bijlholt die dezelfde achtergrond had als hij. Al snel gingen zij samen een ochtend in de week aan de slag met taal- en computervaardigheden bij het taalcentrum Oosterparkwijk dat ondergebracht is bij het WIJ-team. Een half jaar later kwam daar een taal- en computercursus bij het Alfa-college bij. Werkgever Iedersz (het leer- en werkbedrijf van de gemeente Groningen) werkte volop mee. Beiden konden de lessen in werktijd volgen.
“Ik was een schipperskind dat op school steeds achteruit werd gezet.” vertelt Henk Bijlholt wanneer hij terugkijkt op zijn jeugd. “Aan mij viel geen eer te behalen. Ook ik ging van school af zonder goed te kunnen lezen en schrijven. Maar het was wel een handicap. Vaak hield ik me bij gesprekken stil. Ik was bang door de mand te vallen. Ik heb een 45-kilometer autootje waar ik graag mee op stap ga. Maar omdat ik de verkeersborden niet kon lezen, kwam ik nooit verder dan Hoogezand. Vandaar wist ik de weg op eigen kracht wel terug te vinden. Nu ik de cursus gevolgd heb en de borden wel kan lezen, ga ik veel verder. Ik sla ook wel eens een onbekende weg in. Ik zie dan wel waar ik uit kom. Er is onderweg altijd wel een verkeersbord dat me de weg terug wijst.”
“De oorzaken van laag-geletterdheid zijn heel divers,” vult Saskia aan. “De eigen omgeving is van belang. Wordt het lezen gestimuleerd of juist niet? Pikt de school de problemen op? Is er sprake van gedrags- of concentratieproblemen? Heeft iemand veel gemist op school door ziekte of door vaak te spijbelen? Of heeft hij het lezen verleerd door het gewoon te weinig te doen?’
Taalambassadeur
Beide Henken hebben zich in een paar jaar tijd enorm ontwikkeld. Niet alleen is hun lees- en schrijfvaardigheid sterk vooruit gegaan, en kunnen ze nu aardig met de computer overweg, maar ook hebben ze zich opgeworpen als taalambassadeur. In die hoedanigheid hebben ze inmiddels zo’n veertig collega’s gestimuleerd net als zij taallessen te gaan volgen. Verder gaan ze de boer op om bij bedrijven te vertellen over laaggeletterdheid. En geven daarbij informatie over wat eraan te doen is. Daarnaast screenen ze folders, brieven en brochures op moeilijke woorden, onduidelijke formuleringen en veel te kleine letters.
“Soms zijn de aanwijzingen echt niet te begrijpen,” aldus Henk Bijlholt. “Dat heeft dan niets met laaggeletterdheid te maken. Ik was een keer met mijn vriendin op het busstation in Heerenveen. We moesten de snelbus naar Leeuwarden hebben. Nu heeft mijn vriendin geen enkele moeite met lezen, maar ook zij kwam er niet uit. De dienstregeling was gewoon onduidelijk. Dat hebben we bij Arriva gemeld. En er wordt nu iets aan gedaan.”
“Er is bij bedrijven aandacht voor,” vult Joke aan. “Het Waterschap probeert zijn communicatie te verbeteren. En de Gemeentelijke Krediet Bank betrekt mensen bij het opstellen van teksten. ‘Als ik het zo formuleer, is het dan duidelijk?’ Er is al veel aangepast.”
Consequenties
“Laaggeletterdheid heeft vaak ingrijpende gevolgen voor iemands leven,” benadrukt Saskia. “Rekeningen worden niet betaald, met boetes als gevolg. Toeslagen worden niet aangevraagd. Iemand kan de toelichting bij zijn medicijnen niet lezen, met risico op verkeerd gebruik en gezondheidsklachten. Je wordt afhankelijk van een ander. En misbruik ligt daarbij op de loer.”Daar geeft Henk Bruinink een voorbeeld van.
“Ik ken iemand die moeite heeft met lezen en schrijven. Hij had een vriend die wel even een aantal dingen voor hem zou regelen. ‘Geef mij je bankpas maar, dan zorg ik ervoor dat je eten in huis krijgt.’ Later bleek dat zijn bankrekening volledig was geplunderd.”
De hoofdprijs
Nadat ze in september vorig jaar voor hun activiteiten al de provinciale taalheldenprijs hadden gewonnen, gingen Henk en Henk, gesteund door het WIJ-team, het Alfacollege en Iedersz, op voor de landelijke taalheldenprijs. Alle twaalf provincies hadden een kandidaat voorgedragen. De concurrentie was dus groot en de spanning was bij het bekend maken van de uitslag om te snijden. “We zaten allebei enorm te shaken,” aldus Henk Bruinink. Maar de vreugde was groot toen bleek dat ze de winnaar waren. De goudkleurige bokaal – die nu eens bij de ene Henk in huis komt te staan, en dan weer bij de andere – is een mooie stimulans om met hun werk als taalambassadeur verder te gaan. Er valt nog genoeg te doen.
Iedere dinsdagochtend, van 09.00 – 12.00 uur, houdt Jint Hoeksema (Alfacollege) spreekuur in het taalhuis, in het gebouw van het WIJ-team, op de hoek van de Heesterpoort en de Zaagmuldersweg. Voor vragen over laaggeletterdheid kan iedereen bij haar terecht. In deze coronatijd is alles uiteraard anders.
Voor informatie:
Alfacollege: tel.: 0800-8100.
Verder wordt in de week van de alfabetisering, in september, extra aandacht besteed aan laaggeletterdheid.