Al tientallen jaren houdt Alette Vleems (geboren in 1961) zich bezig met het maken en ontwerpen van kleding – voor films en theater- en televisieproducties. Zo heeft ze in 2019 de kostuums verzorgd voor ‘Ons kent Ons’, de theaterwandeling die in december van dat jaar in de Oosterparkwijk was te zien. Verder heeft Alette een eigen kledinglijn ontwikkeld – LaLola – waarmee ze op fairs en markten staat. En nu dit laatste door de coronacrisis voorlopig niet mogelijk is, is ze een kledingreparatiebedrijf begonnen. Het zijn maar enkele van de vele activiteiten die ze in haar leven heeft ontplooid. Ze is duidelijk niet voor één gat te vangen.
Als kind was Alette al geïnteresseerd in kleding en textiel. Ze herinnert zich dat ze, toen ze een jaar of zeven was, op een oude trapnaaimachine van oude lappen jasjes in elkaar zette voor haar dertien cavia’s. Ook de hond kreeg nu en dan een door haar ontworpen kledingstuk aan. Het is achteraf de vraag of hij dit experiment wel op prijs stelde. Later, op de HAVO, volgde Alette lessen in textiele werkvormen. Daarna heeft ze zich bij de modevakschool aan de Kruitlaan opgegeven voor de opleiding kostuumnaaien en couture. Een goede, degelijke opleiding. “Daar heb ik het vak geleerd. Alleen – ik heb niets met mode. De modewereld is geen leuke wereld – veel te commercieel. Ik ben daarom overgestapt naar kunstacademie Minerva, naar de afdeling grafische vormgeving.”
In het derde jaar van de opleiding kon Alette een vrijwilligersbaantje krijgen bij het Noord Nederlands Toneel (NNT) dat toen nog ‘De Voorziening’ heette. Het NNT ondersteunde het semiprofessionele gezelschap Waark, waar een tante van haar werkte. Deze heeft haar getipt dat er mensen werden gevraagd om kostuums te naaien die nodig waren voor de voorstellingen. “Zo kwam ik toch terug bij de kleding. Vanaf het eerste ogenblik wist ik: dit is wat ik wil! Hier ben ik in mijn element! Hier wil ik verder in gaan! Omdat het NNT me al snel een vaste baan heeft aangeboden, ben ik ben gestopt met de kunstacademie. Ik moet zeggen dat ik wel veel profijt heb gehad van de drie jaar op Minerva: ik heb er mijn eigen stijl ontwikkeld, met oog voor kleur, compositie en proporties. Het zijn geen verloren jaren geweest.”
Alette is bij een heleboel producties van Waark betrokken geweest. Ze herinnert zich een prachtige voorstelling, ‘Het goie wicht van Sezuan’, de Groningse bewerking van ‘De gute Mensch von Sezuan’ van Bertold Brecht, onder regie van Annemarie Prins. Annie Otto speelde daarin de hoofdrol van de Chinese prostituée Shen Te. “Annie Otto was een geweldige actrice. Helaas is ze overleden. Ik heb nog een tijdje bij haar op kamers gewoond, in het prachtige huis van haar aan de Verlengde Hereweg, dat inmiddels is afgebroken.”
Ripperda
Aanvankelijk ontwierp Alette de kleding voor de producties niet zelf. In het begin voerde ze enkel uit wat de kostuumontwerpers hadden uitgedacht. Maar deze hadden al snel door dat ze erg goede ideeën had. Soms hadden ze iets getekend wat er voor het oog wel mooi uitzag, maar in de praktijk moeilijk te verwezenlijken was. Om het ontwerp toch te kunnen realiseren, moesten ze concessies doen. Alette wees hen op de mogelijkheden die er waren. “Op zeker moment mocht ik zelf ontwerpen maken. Mijn eerste opdracht was de kostuums te verzorgen voor ‘Het land achter de slaap’, een kindervoorstelling van Jan Veltman, die in de zomer is opgevoerd in het Noorderplantsoen. Ik denk er met plezier aan terug. Ook heb ik heel goede herinneringen aan de historische voorstelling ‘Ripperda’, dat in kleine theaters in de provincie werd opgevoerd. Ik heb een voorkeur voor de mode uit de achttiende en negentiende eeuw, dat kwam nu goed uit. Er speelden in ‘Ripperda’ veertien acteurs mee, die soms wel vier verschillende rollen hadden. Er was geen tijd, en ook geen ruimte, om je achter de coulissen te verkleden. Het changement, het wisselen van de rollen, vond op het toneel zelf plaats. Voor het publiek moest het direct duidelijk zijn dat de acteur nu in een andere rol stapte. Een uitdaging voor mij om dat met behulp van de kostuums duidelijk te maken. Ik werkte met mouwen die de acteurs konden omflappen, sjaaltjes die ineens tevoorschijn kwamen, broekspijpen die je kon oprollen, capuchons die op- of afgezet werden, steeds in andere kleuren, zodat het verschil iedereen goed duidelijk was. Sommige vrouwen droegen japonnen met zogeheten ‘panniers’, zijwaartse verbredingen ter hoogte van de heupen. Dat bood natuurlijk tal van mogelijkheden. Het was een feest om ermee aan de slag te gaan.”
De film
Op de vraag of ze veel contact heeft met de regisseur van de voorstelling, antwoordt Alette bevestigend.
“Natuurlijk! Wat ik ontwerp, moet passen bij wat de regisseur voor ogen heeft. Dat betekent heel veel overleg, zowel individueel als in de groep. Ik bezoek zoveel mogelijk de repetities. De aanwijzingen die de regisseur aan de spelers geeft, zijn ook aanwijzingen voor mij. Het concept van de voorstelling – dáár draait het om. Dáár ben ik voortdurend naar op zoek. Pas wanneer ik het concept te pakken heb, kan ik aan de slag.”
Behalve voor theater heeft Alette ook gewerkt voor filmproducties, zoals ‘Snuf de Hond’ en het tweede deel van ‘De Kameleon, geregisseerd door Steven de Jong. Ook heeft ze meegewerkt aan de Groningse dramaserie ‘Boven Wotter’, die is uitgezonden door RTV Noord. “Bij film gaat het heel anders toe dan bij het toneel. Theater vraagt om een theatrale aanpak. Zaken worden uitvergroot. Bij theater is de belichting een belangrijk onderdeel van de sfeer die de regisseur wil oproepen. Film zet een veel realistischer beeld neer. Bij een film worden de scènes kriskras door elkaar opgenomen. Je moet zorgen voor de continuïteit, wat wil zeggen dat je erop moet letten dat de acteurs in de scènes die bij elkaar horen steeds dezelfde kleding aanhebben.”
Door haar werk heeft ze veel bekende acteurs van nabij meegemaakt, zoals Chris Zegers die in ‘De Kameleon’, de rol van Tjeerd speelde. “Sommige acteurs zien je niet staan, anderen zijn heel attent. Chris is een heel sympathieke man. Iedere draaidag bedankte hij ons voor het werk dat we hadden geleverd.” Ook met Ellen ten Damme die meespeelde in de voorstelling ‘Stormruiters’ van regisseur Jos Thie, had ze prettige ervaringen. “Een lieve vrouw. Regelmatig bracht ze iets te eten voor ons mee. ‘Stormruiters’ was best een spectaculaire productie, waarbij vijfendertig voorstellingen lang honderdvijftig Friese paarden kwamen opdraven. Ellen ten Damme zong zittend op een paard haar lied. Ook aan Karin Bloemen en Peter Tuinman bewaar ik goede herinneringen. Zij speelden in ‘de Heeren van het Veen’, van het toneelgezelschap Tryater in Leeuwarden, waarbij ik als freelance kostuumontwerper was betrokken.”
NOVO
Zeven jaar heeft Alette voor het NNT gewerkt. Toen was het genoeg.
“Op gegeven moment was ik fulltime met theater bezig. De hele dag zat ik in een fantasiewereld. Ik kreeg het gevoel dat ik niet meer betrokken was bij de echte maatschappij. Dus heb ik ontslag genomen en ben ik begonnen met de opleiding tot activiteitenbegeleider. Daarbij had ik mezelf wel een voorwaarde gesteld: ik wilde de nieuwe studie combineren met mijn vorige vak. Het laatste jaar heb ik stage gelopen bij NOVO – de organisatie die ondersteuning biedt aan mensen met een verstandelijke beperking. In mijn afstudeerscriptie heb ik een methodiek ontwikkeld om mensen met een beperking, geestelijk of lichamelijk, zelf kostuums te laten maken. NOVO heeft me gevraagd de scriptie verder uit te werken. Ik heb toen een kinderkostuumbedrijf opgestart, waarbij de deelnemers gezamenlijk aan een project werken. Iedereen maakt een onderdeel van het kostuum. Aan het eind zetten we het samen in elkaar. Zes jaar ben ik bij NOVO groepsleider geweest.”
Dansvoorstellingen
Het is duidelijk dat Alette kan terugkijken op een afwisselende carrière. Wanneer er eentonigheid dreigt, gaat ze op zoek naar iets nieuws. “Ik ben iemand die altijd verder gaat. Ik moet een uitdaging hebben. Ik wil geen sleur. Sinds een aantal jaren werk ik als kleedster bij de Groninger Stadsschouwburg. Dansgezelschappen uit de hele wereld geven er voorstellingen. Iedere keer komt er een vrachtwagen vol kostuums voorrijden. Ik onderhoud deze kostuums. Dat wil zeggen: wassen, strijken, repareren en eventueel op maat maken. Zorgen dat de kostuums voor de voorstelling in orde zijn. Je weet tevoren niet wat je te wachten staat. Dit betekent veel improviseren. Zoeken naar een oplossing. Kijken wat er mogelijk is. Maar dat maakt dit werk juist zo leuk. Ook help ik tijdens de voorstelling achter de coulissen bij het snelle verkleden van de dansers. Door de coronapandemie ligt dat nu allemaal stil. Daarnaast heb ik onder de naam LaLola een eigen kledinglijn ontwikkeld. Casual dameskleding. Van iedere creatie maak ik een beperkt aantal exemplaren, in verschillende maten. Ik noem mijn kleding eigenzinnig, tijdloos, uniek en vrolijk. Verder moet het comfortabel zitten, ik maak gebruik van goede, rekbare stoffen. Met mijn mode sta ik op markten en fairs. Maar ook dat ligt nu allemaal stil. Daarom ben ik onlangs een kledingreparatiebedrijf begonnen, speciaal gericht op de Oosterparkwijk. De ervaring heb ik. De machines heb ik. Het voelt voor mij niet goed wanneer ik niets te doen heb. Dan ga ik nieuwe dingen creëren. Ik ben heel tevreden over mijn leven. Ik heb gedaan wat ik wilde doen. Ik ben altijd mijn eigen regisseur geweest.”
Björk
Alette heeft over de hele wereld gereisd, met een rugzak als enige bagage en veelal in haar eentje. Ze noemt Japan, Korea, Israël, Indonesië en Alaska. Als kind heeft ze in Wenen gewoond, waar, tijdens haar wandelingen in het park rond slot Schönbrunn, haar liefde voor historie en historische achttiende-eeuwse en negentiende-eeuwse kostuums is ontstaan. Maar nu zweert ze bij Groningen.
“Iedere keer wanneer ik de Martinitoren weer zie, ben ik blij. Groningen is mijn stad. Maar toch trek ik er dagelijks op uit, naar buiten. Sinds een tijdje heb ik Björk, een IJslands paard, dat in Woudbloem is gestald, in de buurt van Slochteren. Iedere dag zoek ik Björk op. Dan gaan we rijden. Als ik met Björk door de natuur draaf, ben ik volmaakt gelukkig.”