Honderd jaar geleden is, na lange voorbereidingen, een begin gemaakt met de aanleg van de Oosterparkwijk – in de volksmond ‘Plan Oost’ genoemd. Veel stelde het nog niet voor. Het Treslinghuis, het oudste gebouw van de wijk, stond, als een vooruitgeschoven post, in een verder kale vlakte. De Zaagmuldersweg, toen nog Zaagmulderswegje geheten, was niet meer dan een onverhard pad in de weilanden, ‘een blubberpad’, zoals Beno Hofman het noemde in het boek dat hij over onze wijk schreef. De eerste bewoners waren ondergebracht in een aantal houten noodwoningen, in wat later bekend stond als ‘Het Rooie Dörp’. De leefomstandigheden daar waren verre van ideaal. Het betrof, voorzichtig gezegd, zeer eenvoudige huizen. En de bewoners vonden de huur die ervoor gevraagd werd, veel te hoog. Ze lieten het er niet bij zitten. Een aantal van hen stak de koppen bij elkaar – wat op 13 december 1922 leidde tot de oprichting van de buurtvereniging ‘Ons Belang’. De leden stelden niet alleen de hoogte van de huur aan de orde, maar zetten zich ook in voor verbetering van de woonomstandigheden. Daarnaast kreeg het onderwijs de nodige aandacht. Zo verzocht de vereniging in 1925 het college van burgemeester en wethouders om in de wijk een nieuwe openbare lagere school te bouwen.
Het jubileum
Afgelopen december bestond de buurtvereniging honderd jaar. Op 13 mei wordt dit jubileum uitgebreid gevierd. Er is een scala aan activiteiten aangekondigd. Die dag treden in en rond het wijkgebouw aan de Zaagmuldersweg verschillende artiesten op, er is een speciaal programma voor kinderen en – het hoogtepunt – op die dag wordt ook het boek gepresenteerd dat Siep Ploeg heeft geschreven over honderd jaar ‘Ons Belang’. Alle reden om de buurtvereniging een keer in de schijnwerpers te zetten. In het wijkgebouw spreek ik Angela Carsouw – sinds vorig jaar penningmeester – en drie veteranen, Frouwk Tebbes, Roelof van Bergen en Siep Ploeg, de schrijver van het boek, die inmiddels geen van drieën meer actief zijn bij de ‘Ons Belang’, maar er hun sporen ruimschoots hebben verdiend. Tientallen jaren hebben ze zich voor de vereniging ingezet, in verschillende functies. En ze zitten vol verhalen over heden en verleden.
De speeltuinvereniging
“De buurtvereniging heet tegenwoordig voluit ‘Buurt- en Speeltuinvereniging Ons Belang’,” legt Siep uit. “Maar aanvankelijk waren het twee verenigingen, ieder met hun eigen budget. De speeltuinvereniging is een paar jaar later opgericht dan de buurtvereniging – met een duidelijk doel: kinderen een bezigheid te geven. Ze moesten een beetje in het gareel gehouden worden. Nogal wat kinderen in de buurt haalden kattenkwaad uit, zoals boompjes omtrekken bij het Treslinghuis. De bewoners van het Treslinghuis hadden op hun eigen terrein een tuintje en daar werden nogal eens vernielingen aangericht. De speeltuinvereniging zette, om maar wat te noemen, knutselclubjes op – voor zowel jongens als meisjes. De jongens gingen figuurzagen en kleien, de meisjes haken en breien. Later zijn beide verenigingen gefuseerd. ”
De barak
“Achter het Treslinghuis stond honderd jaar geleden een barak waar tyfuspatiënten werden verpleegd”, vervolgt Siep zijn verhaal. “Die tyfusbarak werd beheerd door dokter Tuntler, directeur volksgezondheid. Toen de ziekte onder controle was, mocht de buurtvereniging van hem het gebouwgebruiken. Ons eerste verenigingsgebouw. Het was een loods die was opgebouwd uit metalen platen. Wanneer het regende, gaf dat een enorm stuk lawaai. ‘De blikken trommel’, noemden de wijkbewoners de loods. Vlak voor de oorlog kreeg de vereniging een stuk grond toegewezen op de huidige locatie aan de Zaagmulderweg. Toen hebben de leden de barak afgebroken en op de nieuwe plek weer opgebouwd. Die metalen platen zaten met klinkers aan elkaar vast. Met hamer en beitel zijn ze losgehakt. Dat gebeurde allemaal in de avonduren. Overdag waren de mensen aan het werk. En de kinderen kregen de opdracht overdag de beitels te laten slijpen, zo bot werden ze van dat gehak. Pas in 1945 is er een nieuw gebouw neergezet. In het begin bedroeg de contributie tweeënhalve cent, later drie cent per jaar per kind. Daarvoor kreeg je een penning – waarop met grote letters ‘O.B.’ stond: Ons Belang. Die penning moest je bij binnenkomst aan de portier laten zien.”
De redding
Frouwk heeft, zo vertellen de anderen, de vereniging een keer van de ondergang gered. Dat moet eind jaren zestig zijn geweest. Zelf is ze te bescheiden om dit voorval naar voren te brengen. Na enig aandringen vertelt ze haar verhaal. “Mijn zoon kwam thuis van een vergadering. Ikzelf was die avond verhinderd. Het eerste wat hij bij binnenkomst zei: ‘het hele bestuur is opgestapt’. Er was een verschil van mening ontstaan dat hoog was opgelopen. Mijn reactie: ‘Ik blijf!’ Met behulp van mevrouw Walvius, die de inkomsten en uitgaven voor haar rekening nam, heb ik de zaak een paar maanden draaiende gehouden. Je moet niet vergeten – verschillende buurtbewoners hadden de zaal gereserveerd voor bruiloften en partijen. Die mensen kon je niet zomaar in de steek laten. Bovendien was dat voor ons een bron van inkomsten. Later kwamen er nieuwe bestuursleden bij. En is alles weer goed gekomen.” Frouwk die vanaf 1954 in het bestuur heeft gezeten, is inmiddels erelid, zo vult Siep haar verhaal aan.
De activiteiten toen
De buurtvereniging en haar verenigingsgebouw hebben altijd een belangrijke functie gehad in de wijk. Er was een tennisclub, een tafeltennisclub, een dans-club, een wandelclub, een handbalclub, een mandoline-club – te veel om op te noemen. Regelmatig werden er toernooien georganiseerd – wedstrijden tegen andere buurtverenigingen. Roelof laat de prijzenkast zien, die gevuld is met een indrukwekkend aantal bekers en medailles. De kast siert nu een van de wanden van de grote zaal. In het gebouw vonden dansavonden plaats, er was toneel voor kinderen en de zondagmiddag was standaard gereserveerd voor een filmvoorstelling.
De nota
“Naar aanleiding van de accommodatienota van de gemeente uit 2005-2006 zijn de activiteiten van de vereniging gesplitst”, licht Siep toe “Voor de kleintjes kwam er een apart speeltuin-gebouw, voor de jeugd werd het JOP opgericht, voor de senioren bleef dit gebouw. Wel zijn we door die nota ons gebouw als eigendom kwijtgeraakt. De gemeente stelde dat alle buurtgebouwen in de stad van haar waren – tenzij je kon aantonen dat het anders lag. Nu, bij ons was er in het verleden weinig vastgelegd. De administratie ontbrak. En dus is het wijkgebouw nu van de gemeente – die hierdoor meer invloed kan uitoefenen. Als er niet genoeg activiteiten worden ontplooid, kan de gemeente besluiten het gebouw te sluiten.”
De activiteiten nu
Dat laatste is gelukkig niet aan de orde. Het gebouw is nog altijd volop in gebruik. Angela somt een reeks aan activiteiten op. “Een paar keer in de week zit hier een klaverjasclub, het wijkkoor Eusterpark repeteert er, vanaf het najaar ook het levensliederen- en smartlappenkoor Eelsk, er wordt een computercursus gegeven, er is volksdansen voor senioren en twee keer in de maand houdt een diëtiste spreekuur. Regelmatig zijn er toneelvoorstellingen. Zo voert theatergezelschap Toveroos uit Zuidbroek op 14 en 15 april een blijspel op.’ ’t is aans was’t denkt’. In de meeste gevallen gaat het om zelfstandige clubs. De buurtvereniging faciliteert. We zijn laagdrempelig. Tegen een redelijk prijs kun je de zaal huren. O ja – de pinkstergemeente houdt hier diensten, dat vergat ik nog te vermelden. En de zendamateurs hebben vanaf september de zaal voor twee avonden in de week gereserveerd. Verder ligt er een aanvraag van een sjoelclub. Al met al is het een gevarieerd geheel.”
Terugblikkend merkt Roelof op dat het “allemaal liefdewerk oud papier” was. “Om kwart over vijf kwam je thuis van je werk. Dan ging je snel douchen. Om zeven uur, kwart over zeven moest je alweer bij het verenigingsgebouw zijn. We hebben er alle drie heel veel tijd in gestoken. Maar we hebben het al die tijd ook met heel veel plezier gedaan.” En terwijl Angela nog een keer koffie en thee inschenkt, en cake presenteert, besluit Frouwk het gesprek met de woorden “En het was altijd gezellig!”
Op 13 mei vindt in en rond het buurtgebouw ‘Ons Belang’ – aan de Zaagmuldersweg 82 C – een groot jubileumfeest plaats. Aanvang 11.00 uur. Iedereen is welkom. Daarbij wordt ook het boek over honderd jaar Ons Belang gepresenteerd.
Wie interesse heeft deel te nemen aan een van de activiteiten in het gebouw – of eerst enkel informatie wil -, kan contact opnemen met Angela Carsouw. Tel.: 050-3122937. E-mail: onsbelang@ziggo.nl.