De oorlog in Oekraïne duurt nu ruim een jaar en er is nog geen enkel uitzicht op een oplossing. De strijd aan het oostfront gaat onverminderd door, zonder dat een van beide partijen grote terreinwinst boekt. Onderhandelingen die een uitweg uit deze impasse zouden kunnen bieden, zijn niet aan de orde. Vrede lijkt hiermee ver weg. Dit betekent dat er voor de Oekraïners die hun land ontvlucht zijn, voorlopig geen zicht is op terugkeer. Dit geldt ook voor de enkele tienduizenden vluchtelingen die in Nederland zijn opgevangen. Sommigen proberen hier, zo goed en zo kwaad als dat gaat, een nieuw bestaan op te bouwen. Dat laatste gaat zeker op voor Olesia Liashova. Met haar moeder en twee jonge kinderen kwam ze via Tsjechië, Ter Apel en Haren uiteindelijk in Peize terecht.
Petrykivka
Olesia is kunstenares en vond met haar gezin onderdak bij een collega-kunstenares en haar man die aan de rand van het dorp een voormalig schoolgebouw bewonen. Deze hadden, sinds de kinderen uit huis zijn, ruimte over. Olesia heeft er de beschikking over een kleine, eigen unit. En dat is nog niet alles. Ze kan ook van het atelier gebruik maken dat in een van de lokalen is ingericht. Hierdoor was ze in staat snel weer aan de slag te gaan. De zakelijke kant verliest ze daarbij niet uit het oog. Met haar werk heeft ze inmiddels op verschillende kunstmarkten gestaan. Olesia heeft twee specialiteiten. Ze schildert op zijde. En verder beoefent ze een kunst die ‘petrykivka’ wordt genoemd – een traditionele Oekraïense schilderkunst waarmee aanvankelijk muren van huizen werden gedecoreerd, later ook uiteenlopende gebruiksvoorwerpen, zoals kasten, borden en doosjes. Olesia beschildert daarnaast wenskaarten en notitieboekjes. Kenmerkend voor de stijl van petrykivka zijn de sierlijke, kleurrijke bloemmotieven. Het is een vorm van volkskunst, die min of meer te vergelijken is met onze Hindelooper schilderkunst. In Nederland wordt dit genre vaak afgedaan als ietwat oubollige folklore. In Oekraïne is dat allerminst het geval. Daar staat Petrykivka in hoog aanzien.
Docent
Behalve kunstenares is Olesia ook docent. Tot een klein anderhalf jaar geleden was ze verbonden aan een educatieve instelling in Kiev, waar kinderen uit het hele land gedurende een aantal weken onderwijs kregen in de meest uiteenlopende vormen van kunst. “Ik had textiel als specialiteit en probeerde de creativiteit van de leerlingen te stimuleren door hun te laten zien wat je allemaal met bepaalde stoffen kunt doen. Met het materiaal dat we voorhanden hadden, maakten we kleine kunstvoorwerpen. De instelling was ondergebracht in een aantal panden die nog uit de Sovjettijd stamden. Deze zijn destijds gebouwd als vakantieresort voor de hoge heren uit de partij. Zij konden daar om de zoveel tijd eventjes op adem komen. Bij de bouw was aan alles gedacht. Zo waren er ook schuilkelders aangebracht – allemaal voorzien van elektriciteit, stromend water, sanitair en verwarming. Na de inval van de Russen, op 23 februari vorig jaar, en er bommen op de stad vielen, hebben we in die schuilkelders beschutting gezocht.”
De oorlog
Op de vraag of ze de Russische inval verwacht had, geeft Olesia een afgewogen antwoord. “Het was een horrorscenario, waarvan we ons niet konden voorstellen dat het ooit werkelijkheid zou worden. Maar achteraf hadden we het kunnen weten. Al sinds 2014 wordt er in de Donbas gevochten, in het oosten van Oekraïne. Het was duidelijk dat de Russische leiders het daar niet bij zouden laten. Ze wilden meer van ons land in handen krijgen dan enkel de Donbas. Maar Rusland is onmetelijk groot. Waarom moeten ze er nog meer land bij hebben? De Russen zeggen dat ze ons willen bevrijden – maar waarvan? We hoeven niet bevrijd te worden. We bepalen zelf wel wat onze vrijheid is. Er zijn zeker overeenkomsten tussen beide volkeren, maar ook duidelijke verschillen. Russen nemen over het algemeen voetstoots aan wat de leiders hun op televisie mededelen. Ik kan het weten. Mijn grootmoeder aan moeders kant was een Russin. Oekraïners zijn veel kritischer. Als een leider ons niet bevalt, zetten we hem af. Hoe de oorlog afloopt – ik weet het niet. Onderhandelen? We onderhandelen niet met Rusland zolang het huidige regime aan de macht is.”
De man van Olesia
Na een week in de schuilkelders te hebben gebivakkeerd, konden Olesia, haar moeder en haar twee kinderen Oekraïne verlaten. Per trein reisden ze naar Tsjechië. Olesia’s man bracht hen naar het station. Het werd een emotioneel afscheid. “Zoals zoveel mannen, bleef hij achter in Kiev. Hij is in het leger en werkt er als chauffeur. Hij bestuurt militaire voertuigen en zorgt ook voor het onderhoud van de wagens. In februari, een jaar na de inval, is hij een week bij ons in Nederland geweest. Met heel veel moeite is het hem gelukt daarvoor de juiste papieren in handen te krijgen. Maar na een week moest hij terug. Dat was erg moeilijk voor ons. Natuurlijk maak ik me zorgen om hem. Ik volg iedere dag het nieuws. Toevallig was het vanochtend rustig in Kiev. Maar op andere dagen wordt er gebombardeerd en vallen er slachtoffers.”
De sjaal
Omdat al heel veel Oekraïners hun toevlucht in Tsjechië hadden gezocht, is Olesia met haar gezin vrij snel na aankomst doorgereisd naar Nederland. Daar werden ze, na enkele omzwervingen in het noorden van het land, opgevangen door het echtpaar in Peize. Hoewel de toekomst voor Olesia, haar moeder en haar twee kinderen, hoogst onzeker is, kwamen ze in het Drentse dorp tot rust. En Olesia is weer aan het werk gegaan. “Ik ben heel voorzichtig begonnen – met het beschilderen van een zijden sjaal. Mijn eerste werkstuk, na de vlucht uit Oekraïne. Die sjaal heb ik ‘Renaissance’ genoemd. Hij betekent heel veel voor mij. Die sjaal staat symbool voor mijn wedergeboorte als kunstenares in Nederland. Hier ben ik weer tot leven gekomen. Hier heb ik een nieuwe start gemaakt. Die sjaal verkoop ik niet. Of iemand moet me er heel veel geld voor bieden… Nee, dan nog denk ik niet dat ik hem van de hand doe. Er zit voor mij veel te veel gevoelswaarde aan vast. Die sjaal hoort bij mij.”
Olesia is op 9 september met haar werk aanwezig op de kunstmarkt die op die dag gehouden wordt op het terrein van ‘Bij van Houten’ aan de Zaagmuldersweg. Olesia is te bereiken via email: bigooudi@gmail.com