Voor de lunch probeer ik een half uur te wandelen. Ik begin in de Begoniastraat – daar woon ik – dus over het begin hoef ik niet na te denken. Maar dan? Vandaag maandag 30 september besluit ik om langs het Eemskanaal te wandelen. Mijn hoofd heb ik er niet bij want de kopijsluiting voor de wijkkrant is 30 september – vandaag dus – ik heb beloofd een stukje te schrijven en ik heb nog niets. Morgen begint namelijk de ‘Maand van de Geschiedenis’. In De Leeskamer hebben we zeker 400 boeken staan die – min of meer – over geschiedenis gaan. Goed omdat onder de aandacht te brengen. Wat ga ik daarover schrijven? Allerlei ideeën gaan door mijn hoofd. Ondertussen loop ik langs ons Stadsrestaurant (HOP = Het Oude Politiebureau) – dat politiebureau is ook geschiedenis! Ben ik het Damsterdiep overgestoken – gedempt in 1947 -ook geschiedenis. En ja natuurlijk weet u dat u over de geschiedenis van het oude politiebureau en die van het Damsterdiep e.e.a. kunt lezen in het boek van Beno Hofman over de Oosterparkwijk (in de Leeskamer!) – maar dat even terzijde. Verder loop ik, langs het geboortehuis van Gerrit van Houten: Damsterdiep 215. Wie kent Gerrit niet? Een mooie gevelsteen doet ons aan Gerrit herinneren. Maar zijn tante Sientje – ook daar geboren – ze schilderde een belangrijk gedeelte van het Panorama Mesdag – voor haar geen gevelsteen! En zijn oom Sam van Houten – ook daar geboren – de naamgever van ons wijkcentrum. Ook voor Sam geen gevelsteen! Sam was 25 jaar lid van de Tweede Kamer. Hij was de initiatiefnemer van de Kinderwet, een wet die tot doel had kinderarbeid terug te dringen. De eerste sociale wet van Nederland – precies 150 jaar geleden trad die wet in werking. Wist u – dit even tussendoor – dat er in die tijd zo’n 5 a 6 met name houtzaag- en oliemolens aan ons Damsterdiep hebben gestaan? … U voelt hem al aankomen … ‘Zaagmuldersweg’ …. ‘Oliemuldersweg’ – deze namen linken aan de wijkgeschiedenis. Goed, laat ik niet afdwalen. Ik loop verder richting – en langs – het Eemskanaal … die ligt er ook al haast 150 jaar … gaat er door mijn hoofd, maar nog steeds geen idee waar het stukje voor de wijkkrant over zal gaan. Loop ik langs het ‘Betondorp’ en denk “straks is dit betondorp geschiedenis” – want in het ‘Stadshavens’ plan is er naar mijn weten geen plaats voor. Ineens worden mijn gedachten afgeleid door een boekje in de minibieb aldaar. Een goede gewoonte van me om daar altijd even in te kijken. Toen viel het kwartje – wist ik waar ik over zou gaan schrijven. In de minibieb stond het stripverhaal ‘De rode olifanten’ / ‘Ze zullen me de “Olifantendame” noemen!’. Het verhaal speelt zich af in de winter van 1870 en gaat over de aanloop naar de ‘Commune’, een socialistische revolutie in Parijs in 1871. Terwijl het door het Pruisische leger belegerde Parijs ten onder gaat aan kou en honger, besteedt de 11 jarige Victorine het grootste deel van haar tijd aan het verzorgen van Castor en Pollux, de twee olifanten in de dierentuin. Dit is geschiedenis! Het jaar 1870 – daar moet het over gaan! In dat jaar vonden er in Europa en in Nederland ingrijpende veranderingen plaats. Frankrijk had de oorlog met Pruisen verloren en eindigde het Tweede Franse keizerrijk. Bij onze oosterburen ontstond het Duitse keizerrijk uit de eenwording van Pruisen met andere Duitse staten en staatjes. In hetzelfde jaar gebeurde dit ook met de staten in Italië: de Italiaanse eenwording. Het Duitsland en Italië zoals we dat nu kennen ontstond dus in 1870. En in Nederland? In Nederland is 1870 een jaar van kentering in de samenleving, zonder dat iedereen dat meteen zal hebben gemerkt. Aldus Niek van Sas – voormalig hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, in zijn dit jaar verschenen boek ‘De wentelende eeuw. De Geschiedenis van Nederland, 1795-1914.
En weet u – de eerdergenoemde Sam van Houten – heeft naar het lijkt daar een belangrijke rol bij gespeeld. Ja, onze Sam – aan ons Damsterdiep geboren – ik liep er vanmiddag langs!
Kom eens naar de Leeskamer, u treft daar diverse boeken aan over bovenstaande periode en personen! En niet alleen daarover, maar ook over vele andere interessante historische onderwerpen, gebeurtenissen en personen.
Jilles van den Doel, vrijwilliger van de Leeskamer.
